خواهشمندیم برای پیشرفت سایت حمایت مالی کنید.
مدار اقتصادی:
مدار اقتصادی| صنعت پخش دارو به‌عنوان بخشی کلیدی از زنجیره تامین سلامت جهانی عمل می‌کند؛ شرکت‌های پخش مقادیر زیادی دارو را از تولیدکنندگان خریداری و به بیمارستان‌ها، داروخانه‌ها و مراکز درمانی مختلف می‌رسانند. این واسطه‌ها وظیفه دارند داروها را با شرایط مناسب از جمله کنترل دما، نگهداری و حمل کرده و داروها را به‌موقع به مقصد تحویل دهند و فرآیندهای پیچیده لجستیک و انطباق با مقررات را مدیریت کنند. این شرکت‌ها از طریق خدمات ارزش‌افزوده مانند مدیریت موجودی و ردیابی سفارش‌ها، پل ارتباطی حیاتی تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان نهایی دارو هستند.
ارزش بازار
در سطح جهانی، صنعت پخش دارو تحت تأثیر تحولات تکنولوژیک گسترده قرار گرفته است. تحول دیجیتال در این حوزه شامل استفاده از هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء و بلاک‌چین برای بهبود شفافیت، پیش‌بینی تقاضا و ردیابی دقیق داروها است. به‌عنوان مثال، گزارش‌ها نشان می‌دهد بازار جهانی فناوری‌های صنعت پخش دارو از حدود ۱۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۴ به حدود ۷۹.۶ میلیارد دلار تا سال ۲۰۳۳ خواهد رسید (با رشد مرکب سالانه ۱۸٫۲٪).
همچنین داده‌ها حاکی از آن است که بازار تحویل دارو با پهپاد (Medical Drone Delivery) در حال رشد است و ارزش بازار این فنآوری در سال ۲۰۲۳ حدود ۲۴۵ میلیون دلار بود و با نرخ سالانه ٪۲۲٫۳ به حدود ۱٫۹ میلیارد دلار تا سال ۲۰۳۲ می‌رسد و به‌طور مشابه، استفاده از فناوری‌های مبتنی بر کلان‌داده و هوش مصنوعی در مدیریت موجودی و بهینه‌سازی مسیریابی محموله‌های دارو روزافزون است.
بازیگران جهانی و مدل کسب و کار
چند نمونه از استارتاپ‌های جهانی در این عرصه عبارتند از: شرکت هلندی BetterSense که با شبکه‌های حسگر هوشمند، دمای محموله و وضعیت حمل داروهای حساس را به‌صورت لحظه‌ای کنترل می‌کند؛ شرکت فرانسوی Blockchain Firm که با استفاده از دفترکل مبتنی بر بلاک‌چین، داده‌های تراکنش‌ها را غیرقابل‌دستکاری و شفاف نگه می‌دارد؛ استارتاپ هندی nVipani که با ابزارهای تحلیل داده مبتنی بر ابر، فرآیند خرید و تدارک دارو را خودکار و پیشگیری از کمبود را امکان‌پذیر می‌کند.
علاوه‌بر این، شرکت اسپانیایی UAV Works با پهپادهای خودران، تحویل آخرین مایل داروها (از جمله خون و نمونه‌های تشخیصی) را در مناطق دوردست ممکن می‌سازد و استارتاپ آمریکایی Vu360 با سیستم‌های هوشمند انبارداری مبتنی بر هوش مصنوعی، کنترل و پیش‌بینی موجودی انبارهای دارو را بهینه می‌کند. این مدل‌های کسب‌وکار نمونه‌هایی از کاربردهای فناوری در ارتقای شفافیت، کارایی و قابلیت ردیابی در زنجیره توزیع دارو هستند.
چاش‌های فنآوری صنعت پخش دارو
در عین حال، صنعت پخش دارو در سطح جهانی با چالش‌های اساسی روبرو است. از جمله بهبود شفافیت زنجیره تأمین برای مقابله با قاچاق و داروهای تقلبی ضروری است، چرا که کاهش اثربخشی داروها و ضررهای مالی سنگین را به دنبال دارد. حفظ یکپارچگی زنجیره سرد (کنترل دقیق دما) نیز حیاتی است؛ گزارش‌ها نشان می‌دهد کوچک‌ترین انحراف دمایی می‌تواند اثربخشی دارو را مختل کند و نیازمند سامانه‌های نظارت دقیق و وسایل حمل تخصصی است.
از سوی دیگر بهینه‌سازی مسیرهای حمل‌ونقل و مدیریت هزینه‌ها از دیگر دغدغه‌ها است؛ راهکارهای مبتنی بر هوش مصنوعی و سامانه‌های زمان‌بندی خودکار باعث کاهش زمان تحویل و هزینه‌های عملیاتی می‌شوند. با این حال نیاز به افزایش بهره‌وری، اطمینان از دسترسی به دارو و تضمین کیفی‌بودن اقلام پزشکی موجب شده صنعت پخش دارو در سراسر دنیا به‌سمت راهکارهای دیجیتال و خودکارسازی حرکت کند.
دنیای فنآوری صنعت پخش دارو در ایران
در ایران نیز صنعت پخش دارو نقش مهمی در تامین نیاز دارویی کشور ایفا می‌کند. این صنعت چندین شرکت عمده دارد که بخش اعظم بازار را در اختیار گرفته‌اند؛ اما زنجیره توزیع داروی ایران با چالش‌های جدی مواجه است. زیرساخت حمل‌ونقل قدیمی و نیاز به نوسازی ناوگان موجب افزایش هزینه‌ها و ریسک تاخیر در تحویل شده است. همچنین کمبود و ناپایداری تامین کالا (اعم از کمبود دارو یا ناقص بودن سبد محصولات) به کسب‌وکار شرکت‌های پخش فشار می‌آورد.
مشکلات مالی مانند کسری نقدینگی و تعارض قیمت‌گذاری دولتی با هزینه‌های واقعی توزیع نیز از دیگر موانع هستند. علاوه‌بر این، اختلاف قیمت دارو در ایران نسبت به کشورهای همسایه انگیزه قوی برای قاچاق دارو ایجاد کرده و سلامت زنجیره تامین را تهدید می‌کند. همچنین کمبود فناوری‌های ردیابی و سامانه‌های الکترونیکی یکپارچه، خطر ورود داروهای تقلبی را نیز افزایش داده است. این مسائل همگی نیاز به نوآوری‌های کاربردی و فناوری در سطح ملی را پررنگ می‌سازند.
اکنون باتوجه به ظرفیت‌ها و مشکلات موجود، فرصت‌های متعددی برای نوآوری در صنعت پخش داروی ایران قابل شناسایی است. بهبود شفافیت زنجیره تامین (از طریق راهکارهای دیجیتال مبتنی بر بلاک‌چین یا داده‌محوری) می‌تواند به مقابله با قاچاق و تقلب کمک کند. تجهیز ناوگان حمل‌ونقل به حسگرهای اینترنت اشیا برای نظارت بر دما و شرایط نگهداری داروها، مشابه آنچه در پروژه‌های بین‌المللی اجرا شده است، برای افزایش کیفیت پخش حیاتی است.
استفاده از سامانه‌های هوشمند پیش‌بینی تقاضا و مدیریت موجودی و گسترش خدمات دیجیتال (مانند موبایل‌آپ‌های نظارتی برای صدور نسخه و دنبال کردن تحویل دارو) زمینه‌های مناسب دیگری برای سرمایه‌گذاری و کارآفرینی هستند. در سطوح بالاتر، ایجاد پلتفرم‌های تعاملی یکپارچه که شرکت‌های پخش، داروسازان و خرده‌فروشان را در یک شبکه، همگرا کند، می‌تواند کارایی زنجیره را افزایش دهد و درحال حاضر توجه ویژه به نوآوری صنعت پخش دارو در ایران موضوع کلیدی است.
بدون شک شتاب جهانی دیجیتال‌سازی و تقاضای فزاینده برای دسترسی پایدار به دارو، این صنعت را به سمت فناوری‌های جدید سوق می‌دهد و سرمایه‌گذاران و کارآفرینان با تمرکز بر سامانه‌های هوشمند لجستیک، ردیابی دیجیتال (شمول داروها)، راهکارهای مبتنی بر هوش مصنوعی و ارائه خدمات ارزش‌افزوده (مانند ارایه داده‌های تحلیلی به خرده‌فروشان یا بهینه‌سازی فرایند سفارش) می‌توانند در این بازار نوپا و رو به رشد سهم قابل توجهی کسب کنند؛ در نهایت آنکه با رفع تنگناهای موجود و اجرای مدل‌های به‌روز، مسیر سرمایه‌گذاری در این حوزه نه تنها از نظر مالی پربازده است، بلکه به ارتقای کیفیت خدمات درمانی و امنیت زنجیره سلامت کشور نیز کمک شایانی خواهد کرد.
